Λίγα λόγια για τη φωτογράφιση των άγριων πουλιών
Tips for wild birds’ photography
1. Ο εξοπλισμός.
Τhe equipment.
2. Χρήση δυνατοτήτων φωτογραφικής μηχανής-φακού.
How to use camera's and the telephoto lens' capabilities.
How to use camera's and the telephoto lens' capabilities.
3. H φωτογράφιση των άγριων πουλιών.
Wild birds’ photography.
1. Ο εξοπλισμός.
The equipment.
Κείμενο υπό κατασκευή.
Text in English under construction.
2. Χρήση δυνατοτήτων φωτογραφικής μηχανής-φακού.
How to use camera's and the telephoto lens' capabilities.
How to use camera's and the telephoto lens' capabilities.
Κείμενο υπό κατασκευή.
Text in English under construction.
3. Η φωτογράφιση των άγριων πουλιών.
Τα άγρια πουλιά, είναι πλήρως προσαρμοσμένα στο περιβάλλον τους, διαισθάνονται τους κινδύνους που εγκυμονούν και βάσει του έντονου αισθήματος της αυτοσυντήρησης που διαθέτουν, αντιδρούν άμεσα. Όταν αντιληφθούν παρουσία, ανθρώπινη ή αρπακτικών, εκλαμβάνεται ως απειλή και απομακρύνονται αμέσως. Αν όμως διαισθανθούν ότι δεν κινδυνεύουν από τον άνθρωπο, τότε όχι μόνο δεν απομακρύνονται αλλά τον πλησιάζουν και επιδιώκουν να επωφεληθούν από τις δραστηριότητές του. Έτσι για παράδειγμα, βλέπουμε γλάρους, πελεκάνους και κορμοράνους να συγκεντρώνονται γύρω από την βάρκα ψαρά που ξεψαρίζει τα δίχτυα του, περιμένοντας υπομονετικά να πετάξει πίσω στο νερό τα ψάρια που πιάστηκαν και δεν τα θέλει, ή πελαργούς και κορακίδες να ακολουθούν το τρακτέρ γεωργού τη στιγμή που οργώνει το χωράφι του ψάχνοντας για αποκαλυφθέντα σκουλήκια και ερπετά ή ακόμη κιτρινοσουσουράδες να ακολουθούν βοσκό και κοπάδι αγελάδων ψάχνοντας στις πλάτες τους για έντομα. Ομοίως, σε ελεγχόμενες περιοχές, όπως αρχαιολογικοί χώροι, στρατιωτικές μονάδες και καταφύγια άγριας ζωής, τα άγρια πουλιά διαισθάνονται ότι δεν κινδυνεύουν, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται σε μεγάλες συγκεντρώσεις και να πλησιάζονται ευκολότερα. Έτσι, απολαμβάνοντας για παράδειγμα τον καφέ σας στην καφετέρια του αρχαιολογικού χώρου του Σουνίου, μπορείτε να φωτογραφήσετε τις νησιώτικες πέρδικες που παρελαύνουν μπροστά σας σε απόσταση πέντε μέτρων, ενώ σε άλλα μέρη όπου κυνηγιούνται, είναι σχεδόν αδύνατο να παρατηρηθούν και αποκαλύπτονται μόνο μετά τον εντοπισμό τους από τα ειδικώς εκπαιδευμένα κυνηγόσκυλα. Τέλος, σε σχέση με την ανθρώπινη παρουσία, τα πουλιά ενοχλούνται πολύ λιγότερο από ένα διερχόμενο αυτοκίνητο ή μια βάρκα όταν κινούνται με σταθερή ταχύτητα, καθόσον αντιλαμβάνονται ότι δεν απειλούνται από τα υπόψη μέσα μεταφοράς. Αντιθέτως, οι αυξομειώσεις, στην ταχύτητα των υπόψη μέσων και στον ήχο των μηχανών τους, εκλαμβάνονται ως απειλές και απομακρύνονται.
Τα πουλιά αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους με την πολύ καλή όραση και ακοή που διαθέτουν. Έτσι, αντιλαμβάνονται ότι ο φωτογράφος εστιάζει την προσοχή του σ’ αυτά, συμπεριφορά όμοια με αυτή του κυνηγού, που εκλαμβάνεται ως απειλή και απομακρύνονται. Για να μπορέσουμε να τα φωτογραφήσουμε πρέπει να είμαστε καλυμμένοι, να μην κινούμαστε κατά το δυνατόν και να μην κάνουμε θόρυβο, ώστε μη γίνουμε αντιληπτοί και τους προκαλέσουμε ανησυχία. Σε περίπτωση που απαιτηθεί να κινηθούμε αποφεύγουμε τις απότομες κινήσεις και τη δημιουργία θορύβου. Τα ρούχα μας πρέπει να είναι στο χρώμα του περιβάλλοντος στο οποίο βρισκόμαστε ώστε μην διακρινόμαστε εύκολα. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να έχουμε μια ικανοποιητική φωτογράφιση πουλιού, αν το πουλί καλύπτει το ένα τρίτο ή και περισσότερο του κάδρου μας, είτε σε ύψος είτε σε μήκος. Εννοείται ότι όσο περισσότερο χώρο καταλαμβάνει το πουλί στο κάδρο της φωτογραφικής μας μηχανής τόσο πιο λεπτομερής θα είναι η φωτογραφία μας. Δύο είναι οι τρόποι φωτογράφησης των πουλιών, είτε με το φωτογράφο σταθερό, καλυμμένο σε κρύπτη, παρατηρητήριο, αντίσκηνο, κλπ, είτε με το φωτογράφο κινούμενο, καλυμμένο κατά το δυνατόν, σε αυτοκίνητο ή βάρκα. Στη συνέχεια περιγράφονται κάποιες τεχνικές φωτογράφισης πουλιών, που προέκυψαν από την εμπειρία μου στο πεδίο.
Η φωτογράφηση των πουλιών με το φωτογράφο σταθερό απαιτεί μεγάλη υπομονή και αθόρυβη παρουσία του μέχρι να τον πλησιάσουν τα πουλιά. Αλλά και όταν τον πλησιάσουν θα πρέπει να παραμείνει σχεδόν ακίνητος και να λαμβάνει φωτογραφίες με φειδώ. Ο θόρυβος που προκαλείται από τη λήψη συνεχών στάσεων γίνεται αντιληπτός και θα διώξει τα πουλιά. Η καλλίτερη λοιπόν προσέγγιση για τη συγκεκριμένη περίπτωση είναι να πάρουμε μία έως δύο φωτογραφίες και να παρατηρήσουμε την αντίδραση των πουλιών στο θόρυβο του κλείστρου της φωτογραφικής μηχανής. Αν δούμε ότι το πουλί δεν ενοχλείται μπορούμε να συνεχίσουμε τη λήψη φωτογραφιών, αν όμως το πουλί κοιτάζει γύρω του προσπαθώντας να εντοπίσει την πηγή του θορύβου, είναι καλλίτερο να περιμένουμε μερικά δευτερόλεπτα ή και περισσότερο μέχρι να ηρεμήσει και στη συνέχεια να βγάλουμε τις επόμενες φωτογραφίες, λίγες κάθε φορά. Ο τρόπος αυτός φωτογράφισης με τον φωτογράφο σταθερό είναι αποτελεσματικός όταν ο φωτογράφος κρυφτεί σ’ ένα αντίσκηνο για παράδειγμα, στημένο και καλυμμένο κατάλληλα σε περιοχή συγκέντρωσης πουλιών, τουλάχιστον δύο ώρες πριν την ανατολή του ηλίου, ώστε να μην γίνει αντιληπτός από τα πουλιά που θα έρθουν στην περιοχή με το χάραμα αναζητώντας τροφή. Με τον τρόπο αυτό έβγαλα ωραίες φωτογραφίες στην περιοχή ταΐστρας γυπών στο Δάσος της Δαδιάς.
Εναλλακτικά, τοποθετούμε τη μηχανή-φακό, εξοπλισμένη με σύστημα τηλεχειρισμού, σε τρίποδο εστιάζοντας σε συγκεκριμένο σημείο συγκέντρωσης πουλιών και απομακρυνόμαστε, πάντα καλυμμένοι, όσο το δυνατόν περισσότερο στα όρια της λειτουργίας του τηλεχειρισμού. Μόλις έρθουν τα πουλιά και διαπιστώσουμε ότι βρίσκονται στο κάδρο μας, με τη βοήθεια του τηλεχειριστηρίου τραβάμε αρκετές φωτογραφίες.
Σε περιορισμένα προστατευόμενα μέρη, όπου συγκεντρώνονται πολλά και ποικίλα πουλιά, έχουν κατασκευαστεί ειδικές κρύπτες, προσβάσιμες μέσω σηράγγων, με θέσεις που ενοικιάζονται πολύ ακριβά σε φωτογράφους, περί τα 200 ευρώ ημερησίως, οι επιτυχημένες όμως φωτογραφήσεις είναι σχεδόν εγγυημένες. Τέτοιου τύπου κρύπτες δεν υπάρχουν στην Ελλάδα, εκτιμάται όμως ότι αποτελούν ένα προσοδοφόρο τομέα για μελλοντική τουριστική ανάπτυξη.
Η φωτογράφιση των πουλιών με το φωτογράφο κινούμενο με αυτοκίνητο μπορεί να είναι επιτυχημένη όταν εφαρμόζονται σωστά διάφορες τεχνικές προσέγγισης των πουλιών. Είναι γεγονός ότι όσο πιο πολύ εξοικειωνόμαστε με την συμπεριφορά των πουλιών τόσο περισσότερες τεχνικές μπορούμε να επινοήσουμε και να βγάλουμε καλές φωτογραφίες. Αν διαθέτουμε βέβαια αυτοκίνητο τύπου τζιπ, έχουμε το πλεονέκτημα ότι μπορούμε να προσεγγίσουμε περισσότερα σημεία και πουλιά και να βγάλουμε καλλίτερες φωτογραφίες. Το χρώμα του αυτοκινήτου και των ρούχων μας θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν στις αποχρώσεις του περιβάλλοντος στο οποίο κινούμαστε. Σε κάθε περίπτωση αποφεύγουμε έντονες αποχρώσεις του κόκκινου ή του κίτρινου, αποφεύγουμε δηλαδή τα χρώματα της φωτιάς που αναγνωρίζονται από τα πουλιά ως κίνδυνος και για το λόγο αυτό απομακρύνονται. Επιλέγουμε διαδρομές ώστε ο ήλιος ή το φως γενικότερα, να είναι πίσω ή δεξιά μας, όταν είμαστε μόνοι μας στο αυτοκίνητο. Έχουμε πάντα έτοιμη τη φωτογραφική μηχανή-φακό για άμεση φωτογράφιση. Ένας αποτελεσματικός τρόπος είναι να τους τοποθετήσουμε σε μονόποδο και να τους κρατάμε με το αριστερό μας χέρι συνεχώς έξω από το παράθυρο του οδηγού, έτοιμοι για λήψεις. Με τον τρόπο αυτό περιορίζουμε ταυτόχρονα και τις κινήσεις μας που μπορεί να τρομάξουν τα πουλιά. Αν χρειαστεί να κινηθούμε, για να αλλάξουμε πχ κάρτα μνήμης, το κάνουμε με όσο το δυνατόν αργές κινήσεις των χεριών μας.
Κινούμαστε με μηδενική σχεδόν ταχύτητα ώστε να μπορούμε να εντοπίσουμε έγκαιρα τα πουλιά της περιοχής και να μην τους προκαλέσουμε ανησυχία. Όταν εντοπίσουμε ένα πουλί που θέλουμε να φωτογραφήσουμε δεν σταματάμε απότομα με τη χρήση του φρένου ούτε σβήνουμε τη μηχανή. Απλά, αφήνουμε το γκάζι και βγάζουμε την ταχύτητα ώστε το αυτοκίνητο να σταματήσει μόνο του μετά από λίγο. Τα πουλιά εκλαμβάνουν τις απότομες μεταβολές κίνησης και θορύβου ως απειλή και απομακρύνονται. Αν αντιληφθούμε το πουλί καθυστερημένα, σε κοντινή απόσταση από το αυτοκίνητο και σταματήσουμε, είναι βέβαιο ότι θα πετάξει. Στην περίπτωση αυτή είναι καλλίτερο να συνεχίσουμε την πορεία μας με σταθερή ταχύτητα, με αρκετές πιθανότητες να παραμείνει το πουλί στη θέση του και αφού απομακρυνθούμε αρκετά να κάνουμε αναστροφή και να επιστρέψουμε στο σημείο που το παρατηρήσαμε για να το φωτογραφήσουμε. Μέχρι να μάθουμε τις αποστάσεις που πρέπει να τηρούμε για κάθε είδος πουλιού ώστε να μη πετάξει, σταματάμε αρχικά σε μεγαλύτερη κατά την εκτίμησή μας απόσταση, βγάζουμε μερικές φωτογραφίες και επιχειρούμε να πλησιάσουμε το πουλί μερικά ακόμη μέτρα ώστε να ξαναβγάλουμε φωτογραφίες από μικρότερη απόσταση. Την ίδια μέθοδο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για τη φωτογράφηση ειδών που δεν έχουμε φωτογραφήσει, ώστε να σιγουρέψουμε, κατά το δυνατόν, τη λήψη κάποιων, έστω μέτριων, φωτογραφιών ενός νέου είδους.
Με την εμπειρία και μόνο μπορούμε να προσδιορίσουμε την απόσταση, που κάθε είδος πουλιού μας επιτρέπει να το πλησιάσουμε. Η απόσταση όμως αυτή δεν είναι σταθερή αλλά μεταβάλλεται ανάλογα με την εποχή, τις καιρικές συνθήκες, την ηλικία του πουλιού ή την περιοχή. Ειδικότερα, όταν τα πουλιά δυσκολεύονται να βρουν τροφή, σε χιονισμένες για παράδειγμα περιοχές, ή όταν τρέφονται με κάποιο θήραμα που σκότωσαν πριν λίγο, ή ακόμη όταν κλωσούν τ’ αυγά τους στη φωλιά, γίνονται πιο τολμηρά, καθόσον στις περιπτώσεις αυτές προέχει η ικανοποίηση των αναγκών τους έστω και εις βάρος της ασφάλειάς τους και πλησιάζονται ευκολότερα. Ακόμη, ορισμένα νεαρά πουλιά, δεν έχουν πλήρη συναίσθηση την κινδύνων που ελλοχεύουν και πλησιάζονται επίσης ευκολότερα. Τέλος, υπάρχει περίπτωση να είναι αδύνατη η προσέγγιση κάποιων ειδών σε μια συγκεκριμένη περιοχή, ενώ σε κάποια άλλη, όπως για παράδειγμα σε ελεγχόμενες περιοχές που προαναφέρθηκαν, τα ίδια είδη να προσεγγίζονται με ευκολία. Γι’ αυτό μην απογοητεύεστε αν δεν μπορείτε να πλησιάσετε και να φωτογραφήσετε κάποιο πουλί σ’ ένα συγκεκριμένο τόπο. Κάπου αλλού ίσως είναι πολύ πιο εύκολο. Συγκεντρώστε πληροφορίες και οργανώστε την εξόρμησή σας. Όσο καλλίτερα προετοιμαστείτε τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας έχετε. Τα πλέον ευαίσθητα πάντως στην ανθρώπινη παρουσία άγρια πουλιά είναι όλα τα είδη των χηνών, που εκδηλώνουν την ανησυχία τους έστω και αν βρισκόμαστε σε απόσταση 200 μέτρων ή και μεγαλύτερη. Μερικά όμως πουλιά με πλησίασαν και σε απόσταση μικρότερη των 6 μέτρων, απόσταση στην οποία δεν εστιάζει ο τηλεφακός μου και αρκετές φορές τα έβαλα με τον εαυτό μου που δεν πήρα μαζί μου τη δεύτερη φωτογραφική μηχανή με το μικρότερο σε εστιακή απόσταση φακό, ώστε να μπορέσω να τα φωτογραφήσω από πολύ κοντά.
Παρακολουθούμε την πτήση κάποιου πουλιού που μας ενδιαφέρει η φωτογράφισή του και εντοπίζουμε το σημείο στο οποίο κάθισε. Πλησιάζουμε με το αυτοκίνητο το υπόψη σημείο, όταν υπάρχει πρόσβαση, με προσοχή και στις περιπτώσεις αυτές έχουμε επιτυχημένες φωτογραφήσεις σε μεγάλο ποσοστό, κυρίως σε αρπακτικά.
Εντοπίζουμε αγαπημένες περιοχές πουλιών, ‘’εστιατόρια πουλιών’’, όπως μου αρέσει να τις αποκαλώ, που είναι οι περιοχές με άφθονη τροφή και εύκολη σύλληψη της λείας τους (πχ ρηχά στάσιμα νερά με άφθονα ψαράκια, βατράχια, σκουλήκια, έντομα, συγκεκριμένα σημεία της παραλίας όπου ξεβράζονται όστρακα και άλλα ασπόνδυλα, καλαμιές σε ρηχά νερά) και τις πλησιάζουμε όσο πιο σιγά μπορούμε. Στην περίπτωση αυτή, τα πουλιά συνήθως απομακρύνονται μόνο μερικά μέτρα αρνούμενα να εγκαταλείψουν το ‘’εστιατόριό’’ τους και μετά από λίγο, αν δεν τα τρομάξουμε με απότομες κινήσεις, συνηθίζουν την παρουσία μας, πλησιάζουν και συνεχίσουν το γεύμα τους, ενώ εμείς έχουμε την ευκαιρία να βγάλουμε καλές φωτογραφίες, ακόμη και με την τροφή στο ράμφος. Θα μου μείνει αξέχαστο το μακράς διάρκειας γεύμα γλάρων και σκαλίδρων με σωλήνες, που ξέβρασε η θάλασσα μετά από φουρτούνα σε συγκεκριμένο σημείο της παραλίας και που ανταγωνίζονταν και μάλωναν για το ποιο πουλί θα φάει τις περισσότερες.
Εντοπίζουμε ένα και μόνο δένδρο ανάμεσα σε καλλιέργειες από το οποίο αρέσκονται να εφορμούν ορισμένα γεράκια για τη σύλληψη της λείας τους. Πλησιάζουμε το δένδρο, όταν το γεράκι δεν βρίσκεται εκεί, καλυπτόμαστε όσο καλλίτερα μπορούμε και περιμένουμε ακίνητοι την έλευσή του για να το φωτογραφήσουμε.
Εντοπίζουμε ενεργείς φωλιές και καλυπτόμαστε στην απαιτούμενη απόσταση αναμένοντας τους νεοσσούς, να κάνουν δειλά την εμφάνισή τους και τους γονείς, που τους φέρουν τροφή, βγάζοντας όμορφες φωτογραφίες.
Ορισμένα πουλιά, όπως οι σκαλίδρες και οι σφυριχτές, συνηθίζουν να κινούνται στην παραλία σε ομάδες προς μια κατεύθυνση αναζητώντας τροφή. Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να σταματήσουμε σε κάποια απόσταση και να περιμένουμε να μας πλησιάσουν. Θα έχουμε την ευκαιρία να βγάλουμε καταπληκτικές κοντινές φωτογραφίες που σε άλλη περίπτωση φαίνεται αδύνατο εγχείρημα.
Άλλα πουλιά, όπως οι μελισσοφάγοι, οι αλκυόνες, οι μυγοχάφτες και οι κεφαλάδες συνηθίζουν να αναζητούν την τροφή τους από κάποιο αγαπημένο τους σημείο, στο οποίο επανέρχονται συνεχώς. Έτσι, εστιάζοντας στο συγκεκριμένο σημείο και περιμένοντας την επιστροφή του πουλιού μπορούμε να βγάλουμε όμορφες φωτογραφίες, ακόμη και με το πουλί σε πτήση.
Αρκετές από τις τεχνικές που περιγράφηκαν ανωτέρω για τη φωτογράφιση των πουλιών με το φωτογράφο κινούμενο με αυτοκίνητο ισχύουν και για τη φωτογράφιση των πουλιών με το φωτογράφο κινούμενο με βάρκα. Στην περίπτωση αυτή καλό θα είναι να υπάρχει ξεχωριστός χειριστής της βάρκας από το φωτογράφο. Επιπρόσθετα, στην περιοχή του ενδιαφέροντός μας πρέπει να κινούμαστε με τη χρήση κουπιών ή να μην κινούμαστε καθόλου, ώστε να μην ενοχληθούν τα πουλιά από το θόρυβο της μηχανής και φύγουν.
Τέλος, όταν ένα πουλί μας επιτρέψει να το πλησιάσουμε, θυμηθείτε ότι είναι σαν να κερδίσαμε το λαχείο. Μπορεί να μην έχουμε ξανά την ίδια ευκαιρία, γι’ αυτό βγάζουμε πολλές φωτογραφίες, όσες μας επιτρέψουν οι συνθήκες της συγκεκριμένης στιγμής.
Μια είναι η συνταγή για επιτυχημένη φωτογράφιση για όλες τις περιπτώσεις: Να δούμε πρώτοι το πουλί, πριν μας δει αυτό και τότε μπορούμε να το πλησιάσουμε με μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, καθόσον βλέπουμε τις αντιδράσεις του στην ενόχληση που του προκαλούμε και αντιλαμβανόμαστε πότε πρέπει να σταματήσουμε να πλησιάζουμε. Μετά από κάποια εξάσκηση στο πεδίο είναι βέβαιο ότι θα αποκτήσουμε την ικανότητα αυτή.
Βέβαια, οι ανάγκες του πουλιού είναι αυτές που πρέπει να έχουν προτεραιότητα και όχι οι επιθυμίες του φωτογράφου. Τότε και μόνο τότε νομίζω ότι κάποιος μπορεί να θεωρηθεί ως φωτογράφος της άγριας ορνιθοπανίδας και της άγριας ζωής γενικότερα.
Τα πουλιά αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους με την πολύ καλή όραση και ακοή που διαθέτουν. Έτσι, αντιλαμβάνονται ότι ο φωτογράφος εστιάζει την προσοχή του σ’ αυτά, συμπεριφορά όμοια με αυτή του κυνηγού, που εκλαμβάνεται ως απειλή και απομακρύνονται. Για να μπορέσουμε να τα φωτογραφήσουμε πρέπει να είμαστε καλυμμένοι, να μην κινούμαστε κατά το δυνατόν και να μην κάνουμε θόρυβο, ώστε μη γίνουμε αντιληπτοί και τους προκαλέσουμε ανησυχία. Σε περίπτωση που απαιτηθεί να κινηθούμε αποφεύγουμε τις απότομες κινήσεις και τη δημιουργία θορύβου. Τα ρούχα μας πρέπει να είναι στο χρώμα του περιβάλλοντος στο οποίο βρισκόμαστε ώστε μην διακρινόμαστε εύκολα. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να έχουμε μια ικανοποιητική φωτογράφιση πουλιού, αν το πουλί καλύπτει το ένα τρίτο ή και περισσότερο του κάδρου μας, είτε σε ύψος είτε σε μήκος. Εννοείται ότι όσο περισσότερο χώρο καταλαμβάνει το πουλί στο κάδρο της φωτογραφικής μας μηχανής τόσο πιο λεπτομερής θα είναι η φωτογραφία μας. Δύο είναι οι τρόποι φωτογράφησης των πουλιών, είτε με το φωτογράφο σταθερό, καλυμμένο σε κρύπτη, παρατηρητήριο, αντίσκηνο, κλπ, είτε με το φωτογράφο κινούμενο, καλυμμένο κατά το δυνατόν, σε αυτοκίνητο ή βάρκα. Στη συνέχεια περιγράφονται κάποιες τεχνικές φωτογράφισης πουλιών, που προέκυψαν από την εμπειρία μου στο πεδίο.
Η φωτογράφηση των πουλιών με το φωτογράφο σταθερό απαιτεί μεγάλη υπομονή και αθόρυβη παρουσία του μέχρι να τον πλησιάσουν τα πουλιά. Αλλά και όταν τον πλησιάσουν θα πρέπει να παραμείνει σχεδόν ακίνητος και να λαμβάνει φωτογραφίες με φειδώ. Ο θόρυβος που προκαλείται από τη λήψη συνεχών στάσεων γίνεται αντιληπτός και θα διώξει τα πουλιά. Η καλλίτερη λοιπόν προσέγγιση για τη συγκεκριμένη περίπτωση είναι να πάρουμε μία έως δύο φωτογραφίες και να παρατηρήσουμε την αντίδραση των πουλιών στο θόρυβο του κλείστρου της φωτογραφικής μηχανής. Αν δούμε ότι το πουλί δεν ενοχλείται μπορούμε να συνεχίσουμε τη λήψη φωτογραφιών, αν όμως το πουλί κοιτάζει γύρω του προσπαθώντας να εντοπίσει την πηγή του θορύβου, είναι καλλίτερο να περιμένουμε μερικά δευτερόλεπτα ή και περισσότερο μέχρι να ηρεμήσει και στη συνέχεια να βγάλουμε τις επόμενες φωτογραφίες, λίγες κάθε φορά. Ο τρόπος αυτός φωτογράφισης με τον φωτογράφο σταθερό είναι αποτελεσματικός όταν ο φωτογράφος κρυφτεί σ’ ένα αντίσκηνο για παράδειγμα, στημένο και καλυμμένο κατάλληλα σε περιοχή συγκέντρωσης πουλιών, τουλάχιστον δύο ώρες πριν την ανατολή του ηλίου, ώστε να μην γίνει αντιληπτός από τα πουλιά που θα έρθουν στην περιοχή με το χάραμα αναζητώντας τροφή. Με τον τρόπο αυτό έβγαλα ωραίες φωτογραφίες στην περιοχή ταΐστρας γυπών στο Δάσος της Δαδιάς.
Εναλλακτικά, τοποθετούμε τη μηχανή-φακό, εξοπλισμένη με σύστημα τηλεχειρισμού, σε τρίποδο εστιάζοντας σε συγκεκριμένο σημείο συγκέντρωσης πουλιών και απομακρυνόμαστε, πάντα καλυμμένοι, όσο το δυνατόν περισσότερο στα όρια της λειτουργίας του τηλεχειρισμού. Μόλις έρθουν τα πουλιά και διαπιστώσουμε ότι βρίσκονται στο κάδρο μας, με τη βοήθεια του τηλεχειριστηρίου τραβάμε αρκετές φωτογραφίες.
Σε περιορισμένα προστατευόμενα μέρη, όπου συγκεντρώνονται πολλά και ποικίλα πουλιά, έχουν κατασκευαστεί ειδικές κρύπτες, προσβάσιμες μέσω σηράγγων, με θέσεις που ενοικιάζονται πολύ ακριβά σε φωτογράφους, περί τα 200 ευρώ ημερησίως, οι επιτυχημένες όμως φωτογραφήσεις είναι σχεδόν εγγυημένες. Τέτοιου τύπου κρύπτες δεν υπάρχουν στην Ελλάδα, εκτιμάται όμως ότι αποτελούν ένα προσοδοφόρο τομέα για μελλοντική τουριστική ανάπτυξη.
Η φωτογράφιση των πουλιών με το φωτογράφο κινούμενο με αυτοκίνητο μπορεί να είναι επιτυχημένη όταν εφαρμόζονται σωστά διάφορες τεχνικές προσέγγισης των πουλιών. Είναι γεγονός ότι όσο πιο πολύ εξοικειωνόμαστε με την συμπεριφορά των πουλιών τόσο περισσότερες τεχνικές μπορούμε να επινοήσουμε και να βγάλουμε καλές φωτογραφίες. Αν διαθέτουμε βέβαια αυτοκίνητο τύπου τζιπ, έχουμε το πλεονέκτημα ότι μπορούμε να προσεγγίσουμε περισσότερα σημεία και πουλιά και να βγάλουμε καλλίτερες φωτογραφίες. Το χρώμα του αυτοκινήτου και των ρούχων μας θα πρέπει να είναι κατά το δυνατόν στις αποχρώσεις του περιβάλλοντος στο οποίο κινούμαστε. Σε κάθε περίπτωση αποφεύγουμε έντονες αποχρώσεις του κόκκινου ή του κίτρινου, αποφεύγουμε δηλαδή τα χρώματα της φωτιάς που αναγνωρίζονται από τα πουλιά ως κίνδυνος και για το λόγο αυτό απομακρύνονται. Επιλέγουμε διαδρομές ώστε ο ήλιος ή το φως γενικότερα, να είναι πίσω ή δεξιά μας, όταν είμαστε μόνοι μας στο αυτοκίνητο. Έχουμε πάντα έτοιμη τη φωτογραφική μηχανή-φακό για άμεση φωτογράφιση. Ένας αποτελεσματικός τρόπος είναι να τους τοποθετήσουμε σε μονόποδο και να τους κρατάμε με το αριστερό μας χέρι συνεχώς έξω από το παράθυρο του οδηγού, έτοιμοι για λήψεις. Με τον τρόπο αυτό περιορίζουμε ταυτόχρονα και τις κινήσεις μας που μπορεί να τρομάξουν τα πουλιά. Αν χρειαστεί να κινηθούμε, για να αλλάξουμε πχ κάρτα μνήμης, το κάνουμε με όσο το δυνατόν αργές κινήσεις των χεριών μας.
Κινούμαστε με μηδενική σχεδόν ταχύτητα ώστε να μπορούμε να εντοπίσουμε έγκαιρα τα πουλιά της περιοχής και να μην τους προκαλέσουμε ανησυχία. Όταν εντοπίσουμε ένα πουλί που θέλουμε να φωτογραφήσουμε δεν σταματάμε απότομα με τη χρήση του φρένου ούτε σβήνουμε τη μηχανή. Απλά, αφήνουμε το γκάζι και βγάζουμε την ταχύτητα ώστε το αυτοκίνητο να σταματήσει μόνο του μετά από λίγο. Τα πουλιά εκλαμβάνουν τις απότομες μεταβολές κίνησης και θορύβου ως απειλή και απομακρύνονται. Αν αντιληφθούμε το πουλί καθυστερημένα, σε κοντινή απόσταση από το αυτοκίνητο και σταματήσουμε, είναι βέβαιο ότι θα πετάξει. Στην περίπτωση αυτή είναι καλλίτερο να συνεχίσουμε την πορεία μας με σταθερή ταχύτητα, με αρκετές πιθανότητες να παραμείνει το πουλί στη θέση του και αφού απομακρυνθούμε αρκετά να κάνουμε αναστροφή και να επιστρέψουμε στο σημείο που το παρατηρήσαμε για να το φωτογραφήσουμε. Μέχρι να μάθουμε τις αποστάσεις που πρέπει να τηρούμε για κάθε είδος πουλιού ώστε να μη πετάξει, σταματάμε αρχικά σε μεγαλύτερη κατά την εκτίμησή μας απόσταση, βγάζουμε μερικές φωτογραφίες και επιχειρούμε να πλησιάσουμε το πουλί μερικά ακόμη μέτρα ώστε να ξαναβγάλουμε φωτογραφίες από μικρότερη απόσταση. Την ίδια μέθοδο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για τη φωτογράφηση ειδών που δεν έχουμε φωτογραφήσει, ώστε να σιγουρέψουμε, κατά το δυνατόν, τη λήψη κάποιων, έστω μέτριων, φωτογραφιών ενός νέου είδους.
Με την εμπειρία και μόνο μπορούμε να προσδιορίσουμε την απόσταση, που κάθε είδος πουλιού μας επιτρέπει να το πλησιάσουμε. Η απόσταση όμως αυτή δεν είναι σταθερή αλλά μεταβάλλεται ανάλογα με την εποχή, τις καιρικές συνθήκες, την ηλικία του πουλιού ή την περιοχή. Ειδικότερα, όταν τα πουλιά δυσκολεύονται να βρουν τροφή, σε χιονισμένες για παράδειγμα περιοχές, ή όταν τρέφονται με κάποιο θήραμα που σκότωσαν πριν λίγο, ή ακόμη όταν κλωσούν τ’ αυγά τους στη φωλιά, γίνονται πιο τολμηρά, καθόσον στις περιπτώσεις αυτές προέχει η ικανοποίηση των αναγκών τους έστω και εις βάρος της ασφάλειάς τους και πλησιάζονται ευκολότερα. Ακόμη, ορισμένα νεαρά πουλιά, δεν έχουν πλήρη συναίσθηση την κινδύνων που ελλοχεύουν και πλησιάζονται επίσης ευκολότερα. Τέλος, υπάρχει περίπτωση να είναι αδύνατη η προσέγγιση κάποιων ειδών σε μια συγκεκριμένη περιοχή, ενώ σε κάποια άλλη, όπως για παράδειγμα σε ελεγχόμενες περιοχές που προαναφέρθηκαν, τα ίδια είδη να προσεγγίζονται με ευκολία. Γι’ αυτό μην απογοητεύεστε αν δεν μπορείτε να πλησιάσετε και να φωτογραφήσετε κάποιο πουλί σ’ ένα συγκεκριμένο τόπο. Κάπου αλλού ίσως είναι πολύ πιο εύκολο. Συγκεντρώστε πληροφορίες και οργανώστε την εξόρμησή σας. Όσο καλλίτερα προετοιμαστείτε τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας έχετε. Τα πλέον ευαίσθητα πάντως στην ανθρώπινη παρουσία άγρια πουλιά είναι όλα τα είδη των χηνών, που εκδηλώνουν την ανησυχία τους έστω και αν βρισκόμαστε σε απόσταση 200 μέτρων ή και μεγαλύτερη. Μερικά όμως πουλιά με πλησίασαν και σε απόσταση μικρότερη των 6 μέτρων, απόσταση στην οποία δεν εστιάζει ο τηλεφακός μου και αρκετές φορές τα έβαλα με τον εαυτό μου που δεν πήρα μαζί μου τη δεύτερη φωτογραφική μηχανή με το μικρότερο σε εστιακή απόσταση φακό, ώστε να μπορέσω να τα φωτογραφήσω από πολύ κοντά.
Παρακολουθούμε την πτήση κάποιου πουλιού που μας ενδιαφέρει η φωτογράφισή του και εντοπίζουμε το σημείο στο οποίο κάθισε. Πλησιάζουμε με το αυτοκίνητο το υπόψη σημείο, όταν υπάρχει πρόσβαση, με προσοχή και στις περιπτώσεις αυτές έχουμε επιτυχημένες φωτογραφήσεις σε μεγάλο ποσοστό, κυρίως σε αρπακτικά.
Εντοπίζουμε αγαπημένες περιοχές πουλιών, ‘’εστιατόρια πουλιών’’, όπως μου αρέσει να τις αποκαλώ, που είναι οι περιοχές με άφθονη τροφή και εύκολη σύλληψη της λείας τους (πχ ρηχά στάσιμα νερά με άφθονα ψαράκια, βατράχια, σκουλήκια, έντομα, συγκεκριμένα σημεία της παραλίας όπου ξεβράζονται όστρακα και άλλα ασπόνδυλα, καλαμιές σε ρηχά νερά) και τις πλησιάζουμε όσο πιο σιγά μπορούμε. Στην περίπτωση αυτή, τα πουλιά συνήθως απομακρύνονται μόνο μερικά μέτρα αρνούμενα να εγκαταλείψουν το ‘’εστιατόριό’’ τους και μετά από λίγο, αν δεν τα τρομάξουμε με απότομες κινήσεις, συνηθίζουν την παρουσία μας, πλησιάζουν και συνεχίσουν το γεύμα τους, ενώ εμείς έχουμε την ευκαιρία να βγάλουμε καλές φωτογραφίες, ακόμη και με την τροφή στο ράμφος. Θα μου μείνει αξέχαστο το μακράς διάρκειας γεύμα γλάρων και σκαλίδρων με σωλήνες, που ξέβρασε η θάλασσα μετά από φουρτούνα σε συγκεκριμένο σημείο της παραλίας και που ανταγωνίζονταν και μάλωναν για το ποιο πουλί θα φάει τις περισσότερες.
Εντοπίζουμε ένα και μόνο δένδρο ανάμεσα σε καλλιέργειες από το οποίο αρέσκονται να εφορμούν ορισμένα γεράκια για τη σύλληψη της λείας τους. Πλησιάζουμε το δένδρο, όταν το γεράκι δεν βρίσκεται εκεί, καλυπτόμαστε όσο καλλίτερα μπορούμε και περιμένουμε ακίνητοι την έλευσή του για να το φωτογραφήσουμε.
Εντοπίζουμε ενεργείς φωλιές και καλυπτόμαστε στην απαιτούμενη απόσταση αναμένοντας τους νεοσσούς, να κάνουν δειλά την εμφάνισή τους και τους γονείς, που τους φέρουν τροφή, βγάζοντας όμορφες φωτογραφίες.
Ορισμένα πουλιά, όπως οι σκαλίδρες και οι σφυριχτές, συνηθίζουν να κινούνται στην παραλία σε ομάδες προς μια κατεύθυνση αναζητώντας τροφή. Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να σταματήσουμε σε κάποια απόσταση και να περιμένουμε να μας πλησιάσουν. Θα έχουμε την ευκαιρία να βγάλουμε καταπληκτικές κοντινές φωτογραφίες που σε άλλη περίπτωση φαίνεται αδύνατο εγχείρημα.
Άλλα πουλιά, όπως οι μελισσοφάγοι, οι αλκυόνες, οι μυγοχάφτες και οι κεφαλάδες συνηθίζουν να αναζητούν την τροφή τους από κάποιο αγαπημένο τους σημείο, στο οποίο επανέρχονται συνεχώς. Έτσι, εστιάζοντας στο συγκεκριμένο σημείο και περιμένοντας την επιστροφή του πουλιού μπορούμε να βγάλουμε όμορφες φωτογραφίες, ακόμη και με το πουλί σε πτήση.
Αρκετές από τις τεχνικές που περιγράφηκαν ανωτέρω για τη φωτογράφιση των πουλιών με το φωτογράφο κινούμενο με αυτοκίνητο ισχύουν και για τη φωτογράφιση των πουλιών με το φωτογράφο κινούμενο με βάρκα. Στην περίπτωση αυτή καλό θα είναι να υπάρχει ξεχωριστός χειριστής της βάρκας από το φωτογράφο. Επιπρόσθετα, στην περιοχή του ενδιαφέροντός μας πρέπει να κινούμαστε με τη χρήση κουπιών ή να μην κινούμαστε καθόλου, ώστε να μην ενοχληθούν τα πουλιά από το θόρυβο της μηχανής και φύγουν.
Τέλος, όταν ένα πουλί μας επιτρέψει να το πλησιάσουμε, θυμηθείτε ότι είναι σαν να κερδίσαμε το λαχείο. Μπορεί να μην έχουμε ξανά την ίδια ευκαιρία, γι’ αυτό βγάζουμε πολλές φωτογραφίες, όσες μας επιτρέψουν οι συνθήκες της συγκεκριμένης στιγμής.
Μια είναι η συνταγή για επιτυχημένη φωτογράφιση για όλες τις περιπτώσεις: Να δούμε πρώτοι το πουλί, πριν μας δει αυτό και τότε μπορούμε να το πλησιάσουμε με μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, καθόσον βλέπουμε τις αντιδράσεις του στην ενόχληση που του προκαλούμε και αντιλαμβανόμαστε πότε πρέπει να σταματήσουμε να πλησιάζουμε. Μετά από κάποια εξάσκηση στο πεδίο είναι βέβαιο ότι θα αποκτήσουμε την ικανότητα αυτή.
Βέβαια, οι ανάγκες του πουλιού είναι αυτές που πρέπει να έχουν προτεραιότητα και όχι οι επιθυμίες του φωτογράφου. Τότε και μόνο τότε νομίζω ότι κάποιος μπορεί να θεωρηθεί ως φωτογράφος της άγριας ορνιθοπανίδας και της άγριας ζωής γενικότερα.
3. Wild birds’ photography.
Text in English under construction.